Νυχτερινή Πένα

Η νύχτα έπεσε φέρνοντας και μια καλοδεχούμενη μείωση της θερμοκρασίας, καθώς οι ιππότες είχαν βγάλει και τους θώρακες ή τις πανοπλίες τους ένιωθαν πολύ καλύτερα. Είχε μόλις αλλάξει η βάρδια της φρουράς όταν κατέφτασε ένα μικρό καραβάνι. Επικεφαλής ήταν ο Σόλομον Σαλαβάρ και έφερνε τρόφιμα και κρασί. Ο Γασμούλος έμπορος δεν έχανε ποτέ την ευκαιρία για κέρδος και ήξερε ότι και οι πολιορκητές και οι πολιορκημένοι θα χρειάζονταν προμήθειες.

Οδηγήθηκε στον Μάικ για να συζητήσει τους όρους εφοδιασμού και να ζητήσει προνόμια αποκλειστικού εφοδιασμού του φρουρίου όταν θα το καταλάμβανε ο σερ Μάικ, μια συζήτηση που είχε ξεκινήσει στην Ιερουσαλήμ αλλά ο άρχοντας του Γκρέηστοουκ δεν ενδιαφερόταν. Είχε πιο σημαντικά θέματα να φροντίσει.

 

Ο Γουίλλιαμ ήταν στη σκηνή που μοιραζόταν με το Λάιαμ και καθισμένος σε ένα χαμηλό σκαμνί γυάλιζε τη σπάθα του. Ο Λάιαμ έλειπε, είχε πάει σε μια αγρυπνία που θα τελούσε ο ιερέας που είχαν μαζί τους οι στρατιώτες από τη Λωρραίνη. Ήταν πάντα θεοσεβούμενος αλλά μετά την επίσκεψη στον Πανάγιο Τάφο κάτι φαινόταν να έχει αλλάξει.

Ένας από τους στρατιώτες του Γκασκόιν σήκωσε το κάλυμμα της εισόδου της σκηνής και έβαλε το κεφάλι του μέσα:

-Άρχοντά μου, είπε, μια κυρία θέλει να σας δει.

-Να περάσει, είπε.

Η Κάθρην μπήκε στη σκηνή και έσπευσε να τον αγκαλιάσει με λαχτάρα. Εδώ που ήταν πιο μικρό το στρατόπεδο και περισσότερους σκοπούς και περιπολίες, δεν ήταν εύκολο να βρίσκονται και της είχε λείψει.

-Φοβάμαι κιόλας για’ σενα, όχι μόνο λόγω των μαχών. Φοβάμαι μην σου κάνει κακό ο άντρας μου.

-Δεν θα πάθω τίποτα, μη φοβάσαι.

-Να προσέχεις, του είπε και τον φίλησε.

Έφυγε βιαστικά.

 

Οι επόμενες μέρες ήταν ήσυχες, δεν είχαν πολλά πράγματα να κάνουν όσο οι βοηθητικοί ετοίμαζαν τα πολιορκητικά μέσα. Έκαναν μερικές περιπολίες και φυλούσαν σκοπιές για να μην τους αιφνιδιάσει ο εχθρός που παρά την υπεροχή του δεν έδειχνε την πρόθεση να πραγματοποιήσει έξοδο. Ήταν σίγουροι ότι δεν είχε καλέσει για βοήθεια, οι περιπολίες δεν είχαν αφήσει να περάσει κανείς από ή προς το κάστρο και τα γεράκια έπιαναν όποιο περιστέρι έφευγε, και ότι δεν επαρκούσαν για μέρες τα εφόδια που είχε πράγμα που έκανε ακόμα πιο μυστήριες τις προθέσεις του.

Ο Γουίλλιαμ προσπαθούσε να είναι απασχολημένος με καθήκοντα και άλλες ασχολίες για να μη σκέφτεται την Κάθρην. Όταν δεν ήταν σε περιπολία έπαιζε σκάκι με τους άλλους ιππότες ή ντάμα. Ακόμα και ποδόσφαιρο έμαθε και άρχισε να παίζει με τους άνδρες του Τζάσπερ Χάστινγκς. Ωστόσο και πάλι έμενε χρόνος για να την σκέφτεται, τη λάτρευε και ακόμα δεν είχε τρόπο να λύσει αυτό το πρόβλημα.

 

Έτσι πέρασε μια εβδομάδα και οι βοηθητικοί ετοίμασαν την ελέπολι και τον κριό έτοιμα για να επιτεθούν, τα είχαν μεταφέρει στο χωματόδρομο που οδηγούσε από το Κεράκ στο φρούριο. Ήταν βράδυ και ο σερ Μάικ αποφάσισε ότι με το πρώτο φως θα έκαναν την επίθεσή τους. Γι’ αυτό το λόγο το δείπνο έγινε νωρίς και ετοιμάστηκαν για ανάπαυση.

Εκείνη την ώρα κατέφτασε για άλλη μια φορά ο Σόλομον Σαλαβάρ με την ακολουθία του. Αυτό δεν ήταν παράξενο, είχε πολλές φορές έρθει, ακόμα προσπαθούσε να πείσει τον σερ Μάικ που εξακολουθούσε να αδιαφορεί. Οι υπηρέτες του άρχισαν να κερνούν τους άνδρες κρασί.

Ο Γουίλλιαμ επέστρεφε από μια περιπολία και περνώντας από τη σκηνή του Κλωντ Κίρμπυ άκουσε τον ήχο χτυπημάτων. Τα μάτια του άστραψαν και πήγε να ορμήσει ενώ του χέρι του πήγαινε στην λαβή του όπλου του. Ο Άιαν και ο Λάιαμ τον συγκράτησαν.

-Όχι τώρα, είπε ο Άιαν. Μετά τη μάχη. Τότε θα μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη αν δεν θες να το ξεχάσεις. Ο σερ Μάικ δεν θα θέλει να γίνει τώρα θέμα για να μην υπάρξει διχόνοια.

Συνέχισαν το δρόμο τους και επέστρεψαν στις σκηνές τους.

Ενώ σκεφτόταν ότι δεν θα μπορούσε να το αφήσει έτσι, καθώς ετοιμαζόταν για να ξαπλώσει, κατέφτασε το πρόσωπο που σκεφτόταν, η Κάθρην. Ο ιππότης πήγε κοντά της.

-Τι έγινε; Γιατί σε χτύπησε;

-Είναι σκληρός και απάνθρωπος και…

-Αυτό είναι απαράδεκτο, θα πάω τώρα κιόλας…

Η κοπέλα τον σταμάτησε.

-Σε παρακαλώ, όχι. Είναι κακός άνθρωπος, έχει πάρε δώσε με σκοτεινούς ανθρώπους.

-Μετά την έφοδο στο κάστρο θα πάω στον σερ Μάικ και θα ζητήσω να σε πάρω γυναίκα μου για να μη σε βασανίζει αυτός ο άνθρωπος. Γιατί σε χτύπησε;

-Ξεσπάει επειδή εδώ δεν μπορεί ούτε να πιει ούτε να απολαύσει τις σιχαμένες απολαύσεις του.

-Σύντομα θα παύσει αυτό, είπε ο Γουίλλιαμ και τη φίλησε απαλά.

Κράτησε το πρόσωπό του με τα χέρια της.

Την επόμενη στιγμή ξέσπασε έξω χάος. Ο Γουίλλιαμ τινάχτηκε όρθιος και ξεθηκαρώνοντας τη σπάθα του βγήκε έξω. Ιππείς και πεζοί είχαν μπει στο στρατόπεδο και σκότωναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους.

Οι φίλοι του ήρθαν κοντά του. Ο καθένας κρατούσε ήδη το όπλο του και ο Άιαν με τον Μαξιμίλιαν φορούσαν και θώρακες.

-Τι έγινε; ρώτησε ο Γουίλλιαμ.

-Δεν ξέρω πως κατάφεραν αυτοί οι δαίμονες να μπουν στο στρατόπεδο αλλά πρέπει να οργανωθεί μια άμυνα.

Προφανώς δεν ήταν οι μόνοι που το σκέφτονταν αυτό. Ο σερ Χιου Γκασκόιν και ο Άλφρεντ Στάφορντ είχαν συγκεντρώσει τους άνδρες τους και είχαν σχηματίσει ένα τείχος από ασπίδες και δόρατα που κάλυπταν τις πολιορκητικές μηχανές και τα εφόδια ενώ πίσω τους είχαν καταφύγει οι τοξότες για να βάλουν απρόσκοπτα ενώ είχαν πάει μαζί τους για ασφάλεια και οι βοηθητικοί. Ο Τζάσπερ Χάστινγκς και οι άνδρες του μάχονταν να ενωθούν μαζί τους.

Οι πολιτοφύλακες που ήταν σκοπιά είχαν αιφνιδιαστεί και είχαν πολλές απώλειες. Πιο πέρα οι Τεύτονες ιππότες πολεμούσαν με μανία, είχαν προλάβει να ανέβουν στα άλογά τους και ήταν επίφοβος αντίπαλος. Οι Ναΐτες δεν θα παραδίδονταν ακόμα και αν θα πολεμούσαν τον ίδιο το Σατανά στην κόλαση. Είχαν σχηματίσει γραμμές και χτυπιούνταν με τους Άραβες.

Εδώ και εκεί υπήρχαν και μικρότερες εστίες αντιστάσεως αφού κανένας δεν είχε την πρόθεση να παραδοθεί. Ο Γουίλλιαμ μπήκε στην σκηνή και είπε στην Κάθρην:

-Πρέπει να σας πάμε κάπου όπου θα είστε ασφαλής.

-Όχι, είπε εκείνη, θα μείνω εδώ, κάνετε το καθήκον σας και αν θέλει ο Θεός θα με διαφυλάξει και θα με βρείτε πάλι εδώ.

Ο Γουίλλιαμ υποκλίθηκε και βγήκε. Με τους συντρόφους του ανοίξανε δρόμο μέσα από τον εχθρό, πολεμώντας με θάρρος και χτυπώντας μανιασμένα. Προσπαθούσαν να φτάσουν στους άνδρες του Κίρμπυ. Εκείνος τους είδε και χαμογέλασε σαρδόνια. Ύστερα διέταξε τους άνδρες του να υποχωρήσουν. Οι πέντε δόκιμοι Ιππότες βρέθηκαν κυκλωμένοι.

-Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα μας, είπε ο Γουίλλιαμ με τη σπάθα στο χέρι.

-Ας το κάνουμε να αξίζει, είπε ο Άιαν.

-Χαίρε Μαρία Κεχαριτωμένη, είπε ο Λάιαμ, ευλογημένη Συ εν γυναιξί και ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας σου. Ει μεθ’ ημών όλες τις ημέρες της ζωής ημών και την ώρα του θανάτου ημών.

 Ένας ήχος σαν νερό τρεχούμενο ακούστηκε και μια βροχή από βέλη έπεσε στον εχθρό, οι τοξότες είχαν βάλει στο σημάδι τους αντιπάλους των πέντε νεαρών προετοιμάζονταν μια επίθεση από τους Ιππότες.

Αυτή η υπεροχή σε τοξότες και η επέλαση από το άλλο άκρο του στρατοπέδου των Ναϊτών έκρινε τη μάχη. Ο εχθρός τράπηκε σε φυγή και όσοι ήταν έφιπποι τον κατεδίωξαν μέχρι το φρούριο σκοτώνοντας ανηλεώς.

Με το ξημέρωμα μέτρησαν του νεκρούς τους, 247 άνδρες, είχαν μείνει πλέον κάτι πάνω από χίλιους εκατό αλλά και ο εχθρός είχε αφήσει στο πεδίο της μάχης κοντά 3500 άνδρες, δεν υπήρχαν στο φρούριο πλέον πάνω από διακόσιοι εχθροί. Έμαθαν και τι έγινε τη νύχτα. Οι άνθρωποι του Σόλομον που είχαν κεράσει κρασί είχαν αποκοιμίσει τους σκοπούς των πολιτοφυλάκων κάνοντας την επιδρομή των εχθρών πανεύκολη.

Ο έμπορος ακούγοντας την αναφορά αυτή εξεμάνει και επιτέθηκε στον σκοπό που έκανε την αναφορά.

-Και ποιος είσαι εσύ που με κατηγορείς;

-Ονομάζομαι Τζων Γουέβερλι, είμαι ελεύθερος καλλιεργητής γης στο Γκρέηστοουκ, την περιοχή του σερ Μάικ, και τον ακολούθησα στη σταυροφορία αυτή.

-Αγρότης και τολμάς να με κατηγορείς εμένα;

Θα ήθελε και ο Γουίλλιαμ να τον κατηγορήσει, επιστρέφοντας στη σκηνή του είχε βρει νεκρή την Κάθρην και δεν είχε άλλον ύποπτο για το φόνο από τον Γασμούλο έμπορο αφού ο Κίρμπυ πολεμούσε αν και είχε μια άλλη κατηγορία για αυτόν, μια που δεν μπορούσε επίσης να αποδείξει. Μια που μπορεί και να μην είχε σημασία τώρα μιας και ο Κίρμπυ αγνοείτο και πρέπει να ήταν στα χέρια του Μπαϊμπάρς. Αλλά τώρα δεν μπορούσε να μιλήσει, υπήρχαν σοβαρότερα θέματα. Ο σερ Μάικ άκουσε τον Τζων και αντίθετα από τον Σόλομον, αλλά και από ό,τι θα έκαναν άλλοι άρχοντες, έδωσε βάση σε αυτά που άκουσε.

-Θα κρατηθείς μέχρι να δούμε αν έχει βάση η κατηγορία, αν όχι θα είσαι ελεύθερος. Αν ναι…

Το βλοσυρό ύφος του σερ Μάικ έγινε ακόμα πιο σκοτεινό.

-Ο Θεός να σε σπλαχνιστεί γιατί εγώ δεν θα σου δείξω κανένα έλεος.

Οι στρατιώτες ήταν όλοι υπέρ του να αναλάβουν δράση και να επιτεθούν αμέσως, είχαν εξοργιστεί με την ύπουλη επίθεση και ήταν έτοιμοι παρά την έλλειψη ύπνου για μάχη.

Οι λογχοφόροι ανέλαβαν την ελέπολι, θα την μετακινούσαν στη θέση της και μαζί με τους άνδρες του Γκασκόιν και του Κίρμπυ, που τώρα θα διοικούσε ο Γουίλλιαμ με τον Άιαν, θα ανέβαιναν με σκοπό να καταλάβουν το τείχος και να αχρηστεύσουν τα αμυντικά μέσα. Αν ο πολιορκητικός κριός δεν είχε ως τότε παραβιάσει την πύλη θα κατέβαιναν να την ανοίξουν. Τον πολιορκητικό κριό θα τον αναλάμβαναν οι Ούγγροι, ο Αμπρούς Αντράς και οι ακόλουθοί του μαζί με τους πολεμιστές του Ίμρε Βαλτάσαρ. Οι υπόλοιποι, θα προσέφεραν πυρά υποστήριξης μαζί με τους τοξότες. Μόλις θα άνοιγε η πύλη, ο σερ Μάικ και οι ιππότες του θα επιτίθονταν συνοδευόμενοι από Τεύτονες και Ναΐτες.

 

Ο Κλώντ Κίρμπυ βρισκόταν πραγματικά στα χέρια των Αράβων. Τον οδήγησαν μπροστά στον Μπαϊμπάρς, ο εμίρης παρακολουθούσε τις ετοιμασίες για την απόκρουση της επίθεσης στο οχυρό.

-Ξέρω ποιος είσαι, είπε ο εμίρης. Ξέρω και τι είσαι, μου είπε πολλά ο Γασμούλος. Ξέρω τα πάθη και τις επιθυμίες σου.

Ο Κίρμπυ δεν απάντησε.

-Γδύστε τον!

Έγδυσαν τον Άγγλο και τον έδεσαν σε πασσάλους μπηγμένους στο έδαφος. Ο εμίρης είπε ένευσε σε κάποιον που ο Άγγλος δεν έβλεπε. Την επόμενη στιγμή ένιωσε κάτι να εισχωρεί στον πρωκτό του αλλά δεν ήταν βίαιο και παρότι σκληρό του ήταν σχεδόν ευχάριστο. Ένιωσε τον ανδρισμό του να σκληραίνει και άκουσε τον Μπαϊμπάρς να γελάει κοροϊδευτικά.

-Πες μου το σχέδιο της επιθέσεως και θα σε αφήσω να ζήσεις με απολαύσεις, και από αυτές που ξέρω ότι προτιμάς. Αλλιώς…

Με ένα νεύμα του εμίρη κάποιος έχυσε νερό. Την επόμενη στιγμή ο Κίρμπυ έβγαλε μια κραυγή πόνου και κατάλαβε τι συνέβαινε. Του είχαν εισαγάγει έναν σωλήνα στον πρωκτό και τώρα έχυναν νερό. Ήξερε ότι αν σταματούσαν το νερό θα αποβαλλόταν όπως μπήκε, αν όμως συνέχιζαν θα γινόταν ρήξη στο έντερό του και θα χυνόταν στα σωθικά του επιφέροντας το θάνατό του.

Αλλά δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τον Άραβα. Δεν ήξερε το σχέδιο. Δεν ήταν ακόμα έτοιμοι για επίθεση όταν οι υπερασπιστές έκαναν την έξοδο και ο σερ Μάικ δεν τους είχε κάνει κοινωνούς των σκέψεων του.

-Δεν ξέρω! Φώναξε. Δεν ξέρω! Έλεος.

Ο Μπαϊμπάρς κούνησε το κεφάλι του.

Ο πόνος έγινε ανυπόφορος και μετά ο Κίρμπυ ούρλιαξε καθώς τα σωθικά του σχίζονταν κυριολεκτικά. Μια ξινή δυσοσμία απλώθηκε και ο Κλώντ Κίρμπυ πέθανε μέσα στη βρωμιά.

 

Η επίθεση άρχισε αμέσως μόλις ήταν έτοιμοι οι άνδρες. Οι Ούγγροι ξεκίνησαν πρώτοι τραγουδώντας τα πολεμικά τους τραγούδια. Οι άνδρες που έσπρωχναν την ελέπολι πήραν τον ρυθμό για να συντονίσουν την προσπάθειά τους και αυτό θα πρέπει να έκανε κακό στο ηθικό των Αράβων να βλέπουν έναν στρατό να τους επιτίθεται τόσο άφοβα.

Οι Ούγγροι φτάσανε πρώτοι στην πύλη και άρχισαν να την σφυροκοπούν ενώ οι Άραβες έριχναν βέλη και πέτρες. Τα βέλη από τους τοξότες και τους βαλιστριδοφόρους τους ανάγκασαν ωστόσο να αναζητήσουν κάλυψη και έτσι οι απώλειες στον πολιορκητικό κριό παρέμειναν μικρές και τρεις μόνο πολεμιστές του Ίμρε έπεσαν νεκροί.

Ο Γουίλλιαμ και ο Άιαν στέκονταν μαζί με είκοσι άντρες στον κορυφαίο όροφο του πολιορκητικού πύργου. Άκουγαν τα πολεμικά τραγούδια και μετά τις κραυγές και τους ήχους της μάχης αλλά δεν έβλεπαν έξω. Ο Γουίλλιαμ έριξε μια λοξή ματιά στο φίλο του και εκείνος ένευσε. Είχαν πολεμήσει και νικήσει, θα το έκαναν και τώρα.

Η ελέπολις έφτασε στο τείχος και ακούμπησε με κρότο. Η γέφυρα άνοιξε και όρμησαν έξω σκοτώνοντας αντιπάλους ενώ πίσω τους ανέβαιναν κι άλλοι πολεμιστές. Κατέλαβαν τις επάλξεις του τείχους και κανείς δεν ήταν σε θέση να τους σταματήσει. Κατέλαβαν γρήγορα το υπόλοιπο τείχος και τους πύργους σκοτώνοντας όποιον στεκόταν στο δρόμο τους.

Με μια θριαμβευτική κραυγή άνοιξαν την πύλη και οι δυνάμεις εφόδου που περίμεναν επέλασαν μέσα ενώ οι Ούγγροι έκαναν γρήγορα στο πλάι.

Η τελική μάχη ήταν εξαιρετικά σύντομη, και οι τελευταίοι υπερασπιστές του φρουρίου σκοτώθηκαν και ο Μπαϊμπάρς ο ίδιος έπεσε από το χέρι του σερ Μάικ. Από τους επιτιθέμενους 178 άνδρες χάθηκαν, 179 υπολογίζοντας και τον Κίρμπυ που τον βρήκαν εκεί που είχε εκτελεστεί, κάτι που για τον Γουίλλιαμ ήταν μια μορφή δικαιοσύνης. Είχε τη χαρά να καταδικάσει και τον Σαλαβάρ.

Στο γραφείο που φύλαγε ο Άραβας εμίρης τα έγγραφά του βρέθηκε ένα έγγραφο που αποκάλυπτε την συμφωνία του Σόλομον Σαλαβάρ να βοηθήσει στην εξόντωση των επιτιθέμενων με εμπορικά ανταλλάγματα. Μετά την ανακάλυψη αυτή ο σερ Μάικ καταδίκασε τον προδότη σε θάνατο. Τον εκτέλεσε ο Ίμρε Βαλτάσαρ με έναν άγριο τρόπο που συνηθίζανε στα μέρη του. Τον έδεσαν γυμνό στο έδαφος και τον άλειψαν με μέλι. Υπέφερε έναν αργό θάνατο από εκατοντάδες επίπονα τσιμπήματα εντόμων.

Ένα άλλο αντικείμενο που βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του κάστρου ήταν έναν παμπάλαιο βιβλίο. Δεν είχε τίτλο στο εξώφυλλο και οι κιτρινισμένες από περγαμηνή σελίδες ήταν γεμάτες με πυκνογραμμένο κείμενο που κανείς δεν μπορούσε να διαβάσει.

Ο σερ Μάικ αποφάσισε να το μεταφέρουν στην αγία πόλη μήπως κάποιος εκεί μπορούσε να τους πει τι ήταν. Ανέθεσε το έργο αυτό στον Λάιαμ που ήταν από τους πιο μορφωμένους στην εκστρατευτική του δύναμη.

Τους υποδέχθηκαν σαν θριαμβευτές και ο Βαλδουίνος αναγόρευσε τον σερ Μάικ σε Προασπιστή του Παναγίου Τάφου ενώ έχρισε και τους δόκιμους σε ιππότες, εκτός από τον Λάιαμ. Μετά την κατάληψη του φρουρίου δεν πολέμησαν σε άλλη μάχη, μόνο εναντίον ληστρικών συμμοριών και ο Λάιαμ είχε χρόνο να περνάει στην αγία πόλη και τα προσκυνήματα, ο ήδη ευσεβής δόκιμος ιππότης αποφάσισε ότι αρκετά είχε πολεμήσει και τώρα θα πολεμούσε το κακό αλλιώς. Εκάρη μοναχός και έμεινε πολύ καιρό στη βασιλική της Αναστάσεως κοντά σε άλλους σοφούς γέροντες μοναχούς.

Έδειξε το βιβλίο σε πολλούς μορφωμένους και σοφούς γέροντες και η κακή φύση του αποκαλύφθηκε. Αποφασίσανε να το στείλουν στην Ευρώπη με τους πολεμιστές που θα επέστρεφαν για να το μελετήσουν οι Δομινικανοί μοναχοί που είχαν σαν αποστολή να πολεμούν την αίρεση και τον αποκρυφισμό.

Επίλογος

 

Μείνανε στους Αγίους Τόπους ακόμα έξι μήνες, μετά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και αφού πια λείπανε έναν χρόνο από την πατρίδα αποφασίσανε να επιστρέψουν. Ο σερ Μάικ γιόρτασε και τη γιορτή του εκεί στις 6 Σεπτεμβρίου ως που να γίνουν όλες οι ετοιμασίες. Ύστερα αποχαιρέτησε τον βασιλιά Βαλδουίνο, που δεν επρόκειτο να δει ξανά, και ξεκίνησαν για την επιστροφή.

Από όσους είχαν ξεκινήσει επέζησαν 988, επέστρεφαν όμως λιγότεροι. Οι Ναΐτες θα παρέμεναν φυσικά όπως και οι Τεύτονες ιππότες. Έτσι πήραν το δρόμο της επιστροφής 724. Μαζί τους και ο Λάιαμ τελικά.

Με θλίψη αποχωρίστηκε τα θεία σκηνώματα αλλά είχε ήδη αρρωστήσει δύο φορές και είχε αποδειχθεί ότι δεν μπορούσε να παραμείνει, η υγεία του δεν άντεχε σε αυτό το κλίμα. Τόσο θλιμμένος από την αναχώρηση ήταν μόνο ο Γουίλλιαμ, σερ Γουίλλιαμ πλέον, που ως τότε επισκεπτόταν κάθε μέρα τον τάφο της Κάθρην που τόσο απρόσμενα είχε αγαπήσει.

Στις 3 Οκτωβρίου 1183, μετά από οκτώ μήνες στους Αγίους Τόπους σάλπαραν για την Βενετία πρώτο σταθμό του ταξιδιού τους για την πατρίδα. Γύριζαν νικητές και ευχαριστημένοι ότι είχαν βοηθήσει στην ελευθερία των Αγίων Τόπων.

 

Τέλος